Novial/UIL Introduktione
da profesore Otto Jespersen, Ph.D., Litt.D., LL.D. (1869-1943)
Traduktet fro li original angli libre.Introduktione
[edit | edit source]Disi libre es intentet kom pledo por un artifisial international auxiliari lingue, e komensim sal es bon vido tu kel es implikat per disi adjektives. Artifisial, t.e. fat konsiosim da un home o grupe de homes, kontrastant konter tali natural lingues kom anglum, fransum ets., kel on ha parla durant generationes e kelen developo ha primim eventa sin ke li individus es konsiosi pri chanjos. Ma li termine artifisial inklina krea prejudiko konter li lingue pri kel nus sal trakta, e men taske in disi libre sal es montra quam tre natural tali lingue pove es; dunke me sal prefera parla pri “konstruktet” lingue, e insted termina li existant lingues kom natural me sal usa li plu apti termine national lingues.
Li sekuenti adjektive esed international. Tu signifika ke on intente ke li lingue bli usa non da uli singli natione o uli singli lande, ma da individus kel, quankam les apartena a diferanti nationalesos, have kelku kel les voli komunika a mutu.
Triesmi: auxiliari. Disu implika ke on intente ke nusen international lingue es nur sorte de substitute de national lingues kand unque disus non es kapabli serva kom moyene de komunikatione. On non intente ke novi lingue devud remplasa li existanti lingues: nule kun sobri senses vud kreda ke es posibli forsa ke omni nationes oblive sen propri lingues e konkorda pri un singli substitute por omni funktiones. Ma tu kel tre multi sensosi viros e femas in multi landes ya kreda es laborindi, es stando de aferes in kel edukat angle, kand lo renkontra edukat spane o holandane o bulgare, vud es altigrad serti pri bli komprendat si lo vud parla a lo in konstruktet lingue adoptat por ti eme – stando de aferes anke in kel on vud kondukte international konferos e kongreses pri politikal o siential o komersal questiones liberim sin besono de interpreteres, e on vud sirkula omni ofisial dokumentes kel relate plu kam un state in singli lingue.
Dunke, tu pri kel nus interlinguistes pensa, non es tu kel Schleyer fad kom li fanfaronanti moto de sen Volapük, "Menade bal, püki bal" (A un homal rase, un lingue), ma kontrastim tu kel altri inventere de un artifisial lingue, Bollack, prendad kom sen moto: Li duesmi lingue por omnes. Li novi interlingue non vud viola li sakri jures del patral lingue, ma vud bli usa nur kand du o plu multi persones, non-savant mutun lingue, vud have okasione por parla o skripte a mutu.¹
¹In disi libre me ofte usa li abreviatione I.A.L. por International Auxiliari Lingue, anke kelkifoy I.L.